QUY TRÌNH KỸ THUẬT CANH TÁC KHOAI MÔN

I. THỜI VỤ

Khoai môn là loại cây nhiệt đới nên có thể trồng được quanh năm ở những nơi chủ động nước tưới. Tuy nhiên thích hợp và cho năng suất cao nhất ở vụ Đông Xuân. Với các tỉnh phía Nam nên xuống giống từ tháng 10 – 12, thu hoạch từ tháng 4 đến tháng 6 năm sau.

Các tỉnh miền Bắc do nhiều giống có thời gian sinh trưởng dài hơn (thường từ 8 – 12 tháng) có 2 vụ trồng khoai môn: Vụ xuân trồng tháng 3 – 4, vụ thu trồng tháng 8 – 9.

II. QUI TRÌNH VÀ KỸ THUẬT CANH TÁC

1. Đất trồng

Nên chọn vùng trồng khoai môn là ruộng màu hoặc ruộng lúa chuyển đổi cần cao ráo, thoát nước tốt, không bị ngập úng vào mùa mưa. Đối với đất nước rẫy cần chọn nơi đất tốt, tầng canh tác dầy không lẫn sỏi đá, đất có độ dốc thấp hơn 20 độ.

Chuẩn bị đất

Tùy thuộc cách trồng trên ruộng cạn hoặc ruộng ngập nước để chuẩn bị đất phù hợp:

Thường được trồng trên ruộng cạn. Do cây có bộ rễ ăn nông nên cần đất tơi xốp, giàu mùn và được cày bừa kỹ. Trước khi trồng bạn nên làm sạch cỏ và bón phân phơi ải để loại bỏ mầm bệnh tiềm ẩn. Có thể bón bất kỳ chất hữu cơ hoặc phân trộn nào trong giai đoạn này để giàu dinh dưỡng cho đất trước khi trồng.

Đối với việc trồng trên ruộng nước, bạn hãy làm đất thật nhuyễn trước khi trồng.

Kĩ thuật làm đất

- Đối với đất nương rẫy: Làm sạch cỏ dại và tàn dư cây trồng vụ trước. Cuốc hố cách nhau 60 – 70cm , kích thuốc hố 20 x 20cm đảo bảo mật độ trồng từ 28.000 – 30.000 cây/ha.

- Trên đất màu: Tiến hành dọn sạch cỏ dại, cày sâu 15 – 20cm và bừa kỹ. Lên luống rộng từ 1,2 – 1,4m rãnh rộng 0,4m. Luống không cần vun cao, để đất sẽ vun gốc khoai giai đoạn sau, chiều cao luống từ 15 – 20cm. Cuốc hốc so le, khoảng cách hốc 60cm, mỗi luống hai hàng, mật đồ trồng từ 30.000 – 32.000 cây/ha.

Xử lý đất bằng vôi bột hoặc các loại thuốc để diệt các loại nấm bệnh gây hại cho đất và các loại thuốc dạng hạt có mùi rải trên mặt đất để diệt các loại côn trùng ăn rễ & mầm ngọn. Việc này được tiến hành trước khi trồng ít nhất 20 – 30 ngày.

 2. Giống

Củ giống tốt là những củ con cấp 1 hoặc cấp 2 có khối lượng 20 – 30gr/củ, không bị thối, lớp vỏ ngoài có nhiều lông.

Mảnh củ giống tốt khi mảnh củ có mầm to bằng hạt đậu đen, kèm theo vài sợi rễ ngắn khoảng 0,5 – 1cm.

Củ khoai môn có thể được nhân giống theo hai cách:

- Phương pháp 1: Phá tính ngủ nghỉ của đỉnh củ bằng cách cắt bỏ mầm ngọn, như vậy sẽ làm kích thích các lá mầm bên phát triển sớm. Trong thực tế người ta thường cắt củ cái thành những mảnh củ theo chiều ngang củ hoặc cắt các mảnh nhỏ kích thước 2 x 2 x 2cm khi đã có mầm bên, đem ủ hoặc giâm chúng riêng khi cây lên chồi, ra rễ thi đem trồng.

- Phương pháp 2: Nhân giống là nhân dòng, giống từ mô phân sinh. Phương pháp này thường được sử dụng để phục tráng và làm sạch bệnh của các dòng, giống bị thoái hóa hoặc bị nhiễm bệnh.

Chuẩn bị cây con

Nếu để khoai giống trong nhà nên chuẩn bị cây con trong vưòn ươm trước khi trồng 10-12 ngày. Vưòn ươm phải được bố trí nơi thoáng mát, đất phải được băm nhỏ và trộn với phân chuồng hoặc phân xanh để giữ cho đất đủ độ ẩm, sau đó củ giống sắt một lóp trên mặt. Phủ lên một lớp đất mỏng hoặc tro (nếu tro trấu phải hết độ mặn) và tưới nước hàng ngày cho tới khi củ mọc, ta chọn cây tốt đem trồng.

Nếu giữ giống trên đồng ruộng, bà con không cần giâm cây giống trước khi trồng mà ta chọn giống khi cây bắt đầu mọc sau khi có những đám mây đầu mùa. Trong trường hợp này để có cây giống sớm kịp mùa vụ ta có thể tưới nước trước khi mùa mưa bắt đầu, khi đó đất có đủ độ ẩm thì cây sẽ mọc sâm hơn.

2. Mật độ trồng

Trước khi trồng cần căn cứ vào chủng loại giống, điều kiện đất đai để lựa chọn mật độ phù hợp. Giống có dạng khóm đứng, đẻ nhánh nhiều thì trồng dày hơn những giống dạng xoè, đẻ nhánh ít, đất tốt trồng thưa hơn đất xấu. Mật độ thường áp dụng là 40.000 - 50.000 cây/ha, khoảng cách hàng 60cm, cách đây 40cm cho khoai sọ. Mật độ 25.000-35.000 cây/ha, với khoảng cách hàng 60cm, cách cây 50cm cho khoai môn.

3. Cách trồng

Củ giống sâu dưới mặt đất khoảng 5 - 7cm, mầm chính hướng lên trên. Trồng xong phải phủ một lớp rơm rạ hay cỏ khô trên bề mặt luống để giữ ẩm cho củ giống mọc mầm nhanh. Sử dụng màng phủ có bề rộng 1- 1,2m, phủ trùm qua luống. Khi chồi mọc lên thì dùng dao khoét lỗ vừa phải cho cây phát triển.

4. Chăm sóc cây

Sau trồng 1 tháng cần lưu ý trồng dặm để đảm bảo mật độ cây.

Phải làm sạch cỏ cho ruộng khoai, được tiến hành 3 đợt:

- Đợt 1: Tiến hành khi cây có 2 – 3 lá. Khi cây mới hồi xanh bộ rễ chưa phát triển mạnh.

- Đợt 2: Khi cây có 4 – 5 lá kết hợp bón thúc, dung cuốc vun cao đất quanh gốc cho cây khoai môn.

- Đợt 3: Sau trồng 5 tháng cần tiến hành tỉa bớt nhánh của cây khoai môn, mỗi một khóm chỉ để 1 – 2 nhánh, làm sạch cỏ dại và vun gốc cao cho cây khoai môn. Chăm sóc kĩ ở giai đoạn này vì thời gian này ảnh hưởng rất lớn đến năng suất .

5. Tưới nước

Sau trồng cây khoai môn được tưới nước đầy đủ và đất phải đủ ẩm, thoát nước tốt để cây nảy mầm đều và phát triển tốt. Đặc biệt thời kỳ lúc khoai 5 – 6 lá tránh để khô hạn sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến năng suất của cây sau này. Vào mùa mưa, cần tránh ngập úng. Nếu có điều kiện có thể xây dựng hệ thống tưới phun hoặc tưới nhỏ giọt để có thể quản lý lượng nước và chu kỳ tưới tốt hơn.

6. Phân bón

Cây khoai môn cần bón nhiều phân hữu cơ và phân đạm. Khi trồng trên đất ngập nước, nhu cầu phân bón của cây cao hơn so với trồng trên cạn. Ngoài ra cây cũng cần Kali, Lân,.. Tùy tình trạng cây mà bổ sung phân bón phù hợp:

- Thiếu Đạm: Lá không bóng, màu không tươi, sinh trưởng và phát triển của cây kém, ảnh hưởng đến năng suất.

- Thiếu Lân: Cuống sẽ mềm, cây phát triển kém và củ dễ thối khi bảo quản.

- Thiếu Kali: Làm giảm nhanh hàm lượng nước trong lá và rễ, làm cho mép lá vàng, rễ chết.

Bón phân hợp lý cho khoai tùy thuộc vào thời kỳ sinh trưởng, phát triển của từng loại giống, tính chất đất đai, điều kiện khí hậu của từng mùa vụ và đặc điểm của từng loại phân bón.

Đất xấu, giống ngắn ngày thâm canh cần tăng lượng phân bón. Đất sét, đất chua lượng Kali cần giảm bớt.

Tổng lượng phân bón cho cây khoai môn trên 1ha: 10 – 15 tấn phân chuồng, 130 -150kg phân Đạm, 150kg phân Lân, 180kg phân Kali và 1 tấn vôi.

Thời kỳ bón phân cho cây khoai môn chia làm 1 lần bón lót và 2 lần bón thúc:

- Bón lót trước khi trồng: 100% (phân chuồng), Vôi bột và Super Lân.

- Bón thúc lần 1: Khi cây 2 – 3 lá: 50% Đạm, 30% Kali.

- Bón thúc lần 2: Sau trồng từ 50 – 65 ngày khi cây bắt đầu hình thành và phát triển, bón hết lượng phân còn lại.

Phương pháp bón: Đối với bón lót theo hốc, kết hợp với quá trình chuẩn bị đất trước khi trồng. Bón thúc kết hợp với đợt làm cỏ, vun gốc cho cây khoai môn. Sau khi làm sạch cỏ, rải phân xung quanh gốc, rồi tiến hành vun gốc cho cây khoai môn. Bón phân cách gốc 10cm, không bón quá sâu hoặc quá xa gốc.

7. Sâu bệnh hại

Để phòng sâu bệnh, cần lựa chọn thật kỹ ở khâu chọn giống. Khi cây sinh trưởng mạnh cần giữ vệ sinh đồng ruộng để tránh tạo điều kiện mầm bệnh phát triển. Tùy theo mỗi loại sâu bệnh mà có cách xử lý khác nhau. Cây khoai môn thường bị tấn công bởi những loài sâu bệnh sau đây:

Sâu hại: Sâu xanh, Sâu khoang, Nhện đỏ, Rầy mềm, Rệp bông,…

Bệnh hại: Bệnh Khảm lá, bệnh Sương mai, bệnh Thối củ, bệnh Bướu rễ,…

8. Thu hoạch

Thời gian thu hoạch củ phụ thuộc vào từng giống, kỹ thuật trồng cũng như khâu chăm sóc. Thông thường củ khoai môn đạt độ chín và có thể thu hoạch trong khoảng 10 đến 12 tháng từ khi trồng đối với vùng đất ẩm ướt và từ  4 đến 5 tháng đối với vùng đất đồi núi phụ thuộc vào nước trời.

Có thể nhận biết khi thấy lá chuyển sang màu vàng rồi khô héo dần và có thể quan sát thấy củ hơi nhấc lên khỏi mặt đất.