Cây có múi là loại cây ăn trái có giá trị kinh tế cao. Những năm gần đây, diện tích trồng cây có múi có xu hướng tăng với loài chủ lực như cam sành, cam xoàn, quýt đường, quýt hồng, bưởi, chanh. Tuy nhiên để đảm bảo được năng suất cao, chất lượng ổn định thì ngoài biện pháp xử lý ra hoa, vấn đề quản lý sâu bệnh hại cũng quan trọng không kém. Trong đó sâu vẽ bùa là một trong những đối tượng gây hại nguy hiểm vào giai đoạn chồi non.
SÂU VẼ BÙA
I. Đặc điểm hình thái và sinh học của sâu vẽ bùa
(1) Trứng (2) Sâu non (Ấu trùng)
(3) Nhộng (4) Trưởng thành
Sâu vẽ bùa xuất hiện ở nhiều nước trong vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới. Ký chủ chính của sâu vẽ bùa là họ cây có múi – Rutaceae. Ngoài ra, sâu vẽ bùa còn tấn công măng cụt và một số cây trồng khác.
Sâu vẽ bùa có tên khoa học là Phyllocnistis citrella Staint., họ Phyllocnistidae, bộ cánh vảy (Lepidoptera).
– Trưởng thành: Là một loại ngài nhỏ dài 2 – 3 mm, sải cánh rộng từ 4 – 5 mm, toàn thân có màu vàng nhạt phớt ánh bạc. Cánh trước có hình lá liễu, gốc cánh màu xám nhạt, phần còn lại màu trắng bạc hơi ngả vàng, phần đầu cánh có rìa lông khá dài màu đen. Cánh sau rất hẹp, nhỏ như hình kim, hai rìa lông bên ngoài dài màu xám nhạt. Thời gian sống của thành trùng từ 7 – 10 ngày. Một thành trùng cái đẻ từ 40 – 50 trứng. Trưởng thành hoạt động mạnh vào chiều tối.
– Trứng: Hình bầu dục dẹp, kích thước 0,2 – 0,3 mm. Trứng mới đẻ trong suốt, khi gần nở có màu trắng đục hơi ngả vàng. Trứng được đẻ rời rạc ở cả hai mặt lá, phần lớn nằm ở hai bên gân chính. Thời gian ủ trứng kéo dài từ 2 – 7 ngày.
– Ấu trùng (sâu non): Dạng mình dẹp, không chân. Khi sâu mới nở dài 0,5 mm thân màu xanh nhạt, gần như trong suốt, đầu có màu nâu, hai đầu thon nhỏ, chân bị thoái hóa. Sâu non đẫy sức dài khoảng 4 mm màu vàng xanh. Vào giai đoạn chuẩn bị hóa nhộng, sâu non đục ra mép lá, nhả tơ dệt kén để hóa nhộng ở đó, lúc này cơ thể sâu non không còn dẹp mà chuyển sang dạng hình ống ngả màu vàng đục. Sâu non phát triển trong khoảng thời gian từ 4 – 10 ngày. Sâu vẽ bùa gây hại quanh năm nhưng mật số tập trung cao trong mùa mưa vì điều kiện thức ăn dồi dào và ẩm độ thích hợp (ẩm độ 80 – 90%). Vào mùa nắng, nhiệt độ nóng và khô trên các chồi non nên sâu vẽ bùa bị hại nhiều, mật số giảm đáng kể.
– Nhộng: Kích thước dài từ 3 – 4mm, hai đầu thon nhỏ, lúc mới hình thành màu vàng nhạt, sau chuyển thành màu nâu vàng với một gai rất nhỏ trên đầu. Nhộng phát triển trong thời gian từ 7 – 15 ngày.
* Vòng đời: 19 - 38 ngày
- Trứng: 1 - 6 ngày
- Sâu non: 4 - 10 ngày
- Nhộng: 7 - 12 ngày
- Trưởng thành: 7 - 10 ngày
II. Đặc điểm sinh thái
Sâu vẽ bùa có vòng đời trung bình từ 19 – 38 ngày. Sâu trưởng thành là một loại ngài, hoạt động buổi chiều tối, ngày ẩn nấp phía mặt dưới của lá. Sâu thường đẻ mặt dưới lá, phần lớn nằm ở hai bên gân chính. Trong vòng 2 – 30 ngày, một con sâu trưởng thành đẻ trung bình từ 70 – 80 quả trứng.
Ấu trùng mới nở ra chui vào lớp biểu bì để gây hại, ăn phần mô mềm (tế bào nhu mô diệp lục) phía trong lá. Đường đục của ấu trùng sâu vẽ bùa dài, có kích thước tăng dần theo độ lớn của ấu trùng.
Ấu trùng đẫy sức sẽ đục ra phía mép lá, hoá nhộng tại mép lá gần gân lá, chỗ lá bị quăn bằng cách dùng tơ gấp lại che tổ kén.
IIITập tính và khả năng gây hại của sâu vẽ bùa Phyllocnistic citrella:
Bướm hoạt động về ban đêm, thường đẻ trứng ở mặt dưới lá gần gân chính của các đọt non mới mọc. Một trưởng thành sâu vẽ bùa thường đẻ được 70-80 quả trứng, thời gian đẻ trứng từ 2-10 ngày. Sâu non mới nở thường đục chui qua lớp biểu bì của lá để ăn phần nhu mô của lá tạo thành đường hầm ngoằn ngoèo dưới lớp biểu bì, phía sau là đường phân thải ra của sâu như sợi chỉ, lớp biểu bì có thể bị bong ra hoặc trông giống như nhầy ốc sên. Đường đục của sâu vẽ bùa dài và lớn dần theo sức lớn của sâu. Khi đẫy sức, sâu non đục ra mép lá, hoá nhộng tại mép lá gần gân lá, chỗ lá bị quăn bằng cách dùng tơ gấp lại che tổ kén.
Khi sâu gây hại, lá nhỏ, dị dạng ảnh hưởng đến sự phát triển của chồi non. Hoa và trái có thể bị rụng khi cây bị gây hại nặng. Ở giai đoạn cây con nếu bị gây hại thường xuyên cây sẽ kém phát triển và có tán nhỏ hơn bình thường. Sâu vẽ bùa là môi giới truyền bệnh loét trên cam quít. Sâu vẽ bùa gây hại quanh năm, tập trung nhiều vào các đợt ra đọt non trong mùa khô. Sâu gây hại trên các loại cây thuộc họ cam quýt.
* Điều kiện gây hại của sâu vẽ bùa Phyllocnistic citrella:
Sâu vẽ bùa Phyllocnistic citrella gây hại quanh năm, tập trung gây hại mạnh vào tháng 7,8,9 do thời điểm này cây ra đọt non nhiều, nguồn thức ăn dồi dào và mức độ gây hại phụ thuộc nhiều vào điều kiện thời tiết và thức ăn của sâu. Nhiệt độ thích hợp cho sâu vẽ bùa phát sinh gây hại là 23 - 290C, ẩm độ 85-90%.
IV.Biện pháp quản lý sâu vẽ bùa Phyllocnistic citrella:
- Biện pháp canh tác:
+ Chăm sóc cho cây sinh trưởng tốt, tỉa cành, tạo tán, bón thúc cho lộc non ra tập trung, hạn chế sự phá hại của sâu. Thu dọn lá rụng trong vườn đốt bỏ cũng hạn chế nguồn sâu.
+ Thường xuyên theo dõi quan sát, để bảo vệ các đọt non vào các giai đoạn cao điểm phát triển của sâu. Trường hợp bị hại nặng thì có thể cắt bỏ các chồi lá bị sâu đem tập trung một chỗ để tiêu diệt.
- Biện pháp sinh học:
+Sử dụng một số thiên địch như: Thiên địch ký sinh: Có nhiều loài ong trong các họ Chalcidoidea và Ichneumonidea ký sinh trên sâu non và nhộng, đôi khi tỉ lệ kí sinh có thể lên đến 70-80%. Thiên địch bắt mồi: Nhân nuôi thiên địch kiến vàng Oecophylla smaragdina là biện pháp có hiệu quả phòng trị sâu vẽ bùa cao.
- Biện pháp hoá học:
Khi mật số sâu quá cao, có thể dùng các loại thuốc nội hấp để phun hay các hỗn hợp sử dụng thuốc BVTV hợp lý để bảo vệ nguồn thiên địch của sâu vẽ bùa trong tự nhiên, khi mật độ gây hại cao, sử dụng luân phiên một số thuốc gốc như: Chlorfenapyr, Imidacloprid, Cypermethrin, Abamectin,... có thể phối hợp dầu khoáng với thuốc sâu để tăng hiệu quả phòng trừ để phòng trị.
Sản phẩm DIỆT SÂU KHÁNG GOLD
Thành phần hoạt chất: Chlorfenapyr 24% , Alpha Cypermethrin 3.55%, Silicon dioxide (Additives) 8% Phụ gia vừa đủ 1L.
Công dụng:
- Đặc tri: Sâu cuốn lá, sâu đục thân, sâu cắn chẽn, sâu xanh da láng,...
- Tác động tiếp xúc, vị độc, thấm sâu nhanh.
- Hoạt chất mới ức chế thần kinh làm cho sâu ngạt, ngừng thở và chết nhanh.
- Hiệu quả nhanh chóng, hiệu lực kéo dài.
- Sâu non chết sau vài giờ phun, sâu lớn chết sau 3 ngày phun.
Liều lượng:
- Pha 20 - 30ml cho bình 25 lít nước.
Sản phẩm DIỆT SÂU VÀ NHỆN
Thành phần hoạt chất: Abamectin 3.6%w/w - Additives 96.4%w/w
Công dụng:
- Đặc trị: Rệp sáp, sâu tơ, sâu xanh, bọ trĩ, nhện gié, nhện đỏ, sâu đục bẹ, sâu cuốn lá,...
- Có tác dụng tiếp xúc vị độc, phổ tác động rộng, diệt nhanh côn trùng chích hút, sâu bọ gây hại trên cây và dưới đất.
- Thấm sâu nhanh vào mô lá nên ít bị rửa trôi do nước mưa hay nước tưới.
- Công nghệ phối nhũ dầu hóa sữa, chống nghẹt béc.
Liều lượng:
- Pha 30 - 40ml cho bình 25 lít nước.
- Một chai pha 400 lít nước nếu phun phuy.
Sản phẩm TUNGCYDAN GOLD
Thành phần hoạt chất: Cypermethrin 20g/l - Dimethoate 80g/l
Phụ gia đặc biệt vừa đủ 1L.
Công dụng:
- Đặc trị: Sâu đục thân, sâu cuốn lá, sâu keo, sâu phao, rệp sáp,...
- Là thuốc trừ sâu thế hệ mới có tác dụng nội hấp, lưu dẫn mạnh.
- Tác động vị độc và tiếp xúc, phổ tác động xông hơi cực mạnh.
- Hiệu lực cao với các loại sâu hại.
Liều lượng:
- Pha 35 - 40ml cho bình 25 lít nước.